سنتورسنتور، سازی است به شکل ذوزنقه ی متساوی الساقین و از سازهای زهی مضرابی (زخمه ای) مطلق است که در ساخت آن چوب و فلز به کار می روند. این ساز را نشسته، در حالی که ضلع بزرگتر آن به صورت افقی در مقابل نوازنده قرار دارد، با دو مضراب چوبی می نوازند. سنتور نیز مانند دیگر سازهای ملی و محلی در اندازه های مختلفی ساخته می شود. نوع سنتوری که در اینجا بررسی می شود، سنتور معمول و تثبت شده ی 9 خرک سل کوک است. اجزای اصلی این ساز عبارتند از جعبه صوتی، خرک، گوشی و سیم گیر. برای ساخت سنتور از چوب های محکم مانند گردو، آزاد و فوفل استفاده می شود.

جعبه صوتی: جعبه صوتی سنتور دو صفحه ذوزنقه شکل هستند که با کلاف های چهارگانه جانبی به یکدیگر متصل شده اند. معمولاً ضلع بزرگ تر این ساز حدود 90 و ضلع کوچک تر آن 36 سانتی متر، و ارتفاع سطوح جانبی هر یک، 6 و قاعده ی آن 26 سانتی متر است.
صفحه ی رو: این صفحه از مرغوب ترین قسمت چوب استفاده می شود و دو گل مشبک در طرفین صفحه برای خروج صدا ایجاد می کنند و دو ردیف نه تایی خرک در طرفین صفحه برای عبور سیم ها می گذارند.

کمانچه

کمانچه از سازهای زهی آرشه ای مقید است که در ساخت آن، چوب، پوست، استخوان و فلز به کار رفته اند. طول کمانچه از پایه ی فلزی تا صراحی (قسمت بالایی سرپنجه) حدود 75 سانتی متر است. کمانچه را در حالت نشسته می نوازند، به این صورت که ساز به طور عمودی در دست چپ نوازنده قرار می گیرد و انگشت های همین دست در طول دسته حرکت می کنند و آرشه (کمانه) با دست راست به صورت افقی، در حرکات رفت و برگشت، بر سیم ها کشیده می شود. کمانچه پایه ای به شکل میله ای فلزی دارد که زائده پهن انتهای آن روی پا یا زمین قرار می گیرد. این ساز را معمولاً از چوب کهنه و عمل آمده درختان گردو، توت و افرا می سازند (منبع: سازشناسی ایرانی، مولفان: ارفع اطرایی، محمدرضا درویشی).

تمبکتمبک از سازهای کوبه ای است و اصطلاحا به آن ضرب هم گفته می شود. این ساز از چوب درخت گردو، افرا یا توت به صورت یک تکه، در دو قسمت «تنه»، حجیم تر و «نفیر»، باریک تر در اندازه های متفاوت ساخته می شود. طول تمبک از دهانه بزرگ تا دهانه کوچک معمولاً 44 سانتی متر است. هنگام نوازندگی، تمبک را افقی به صورتی که دهانه بزرگ تر رو به بیرون باشد روی ران پای چپ می گذارند و با دو دست بر پوست ضربه می زنند. اغلب اندازه تمبکی که در ارکستر به کار می رود بزرگ تر و برای تک نوازی کوچک تر است.

دهانه ی بزرگ: قطر دهانه ی بزرگ که روی آن پوست کشیده می شود، در تمبک ارکستر، ازبیرون 32 و از داخل 27 و ضخامت جدار آن 5/2 سانتی متر است که پس از پخ زدن (نازک کردن) لبه ی چوب نزدیک به پوست،این ضخامت به 2 میلی متر می رسد. در تمبک تک نوازی، قطر دهانه ی بزرگ از بیرون 22 و از داخل 18 سانتی متر است. دهانه بزرگ باید دایره کامل باشد تا صدا در تمام نقاط کناره یکسان باشد.

DAFدف از سازهای کوبه ای است که در ساخت آن از چوب، پوست و فلز استفاده می شود. کمانه یا بدنه این ساز دایره ای شکل و قطر دهانه ی آن حدود 60 سانتی متر است. در طول جدار داخلی کمانه، در فواصل معین، حلقه هایی فلزی نصب شده اند و بر یک طرف دهانه پوست کشیده شده است. این ساز را هنگام نواختن به طور عمودی، کمی مایل به سمت چپ بدن با دو دست می گیرند و با انگشت های هر دو دست به سطح پوست ضربه می زنند. دف علاوه بر استفاده در آیین های خاص عرفانی، امروزه در همراهی با سازهای دیگر و گروه نوازی نیز بسیار به کار می رود. بیشتر وزن دف بر روی دست چپ قرار می گیرد و با فشردن انگشت شست دست راست بر روی کمانه سنگینی ساز را متعادل می سازند.

سازشناسی سمفونیک

سازشناسی ایرانی